Tonga

“Fefe hake” (hoe gaat het) en “malo e lelei ki he pongipongini” (goedemorgen). Als je ergens wat langer verblijft, dan is het altijd weer leuk om iets van de lokale taal op te steken, al is het maar een paar algemene begrippen en de telwoorden: taha – een; ua – twee; tolu – drie. Als je de cijfers tot 10 leert, dan kun je je redden in elk getal. Het systeem is simpel: een = taha, elf = taha taha, honderd elf = taha taha taha , en ga zo maar door. Als u nu weet welk getal “taha tolu taha ua” is, dan kent u vanaf nu ook een beetje Tongalees. Zo, dat heeft u toch maar weer binnen.

Maar laat ik een poging wagen de omgeving te omschrijven, waar we ons nu bevinden en iets over de levenswijze van de mensen hier. Tonga –officieel is de naam “Kingdom of Tonga”, de mensen zijn er trots op dat Tonga een koning heeft (sinds 1839) – bestaat uit een aantal eilandengroepen in de diepe wateren van de Pacific, waarbij wij ons bevinden in de meest noordelijke, de Vava’u groep. Het bestaat uit ongeveer 30 eilanden, elk maximaal zo’n 100 meter hoog en vrij dicht op elkaar, alsof het water tussen de eilanden bestaat uit brede rivieren. De eilanden zijn begroeit met bomen en struikgewas dat hier en daar wordt onderbroken door een paar wegen en dorpjes. Tonga ligt dicht tegen de datumgrens en vormt een economische unie met “nabijgelegen” landen als Fiji en Samoa. De Tongamensen zijn traditioneel ingesteld; zowel mannen als vrouwen dragen een rok –overwegend zwart – met een overrok van gevlochten riet, vastgemaakt met een gekleurd touw om de middel. Economisch gaat het niet zo best, maar niemand lijdt honger omdat de natuur voldoende biedt aan vruchten, cocosnoten en vis om te kunnen overleven zonder enig bezit aan geld. Het is een trots volk, die graag op zaterdag –wanneer veel mensen naar het hoofddorp (Neia’fu) komen- paraderen over straat, de haren gekamd, de buik en kin vooruit en in een langzame gang. De huizen zijn elementair, veelal klein en een enkele keer bestaande uit alleen maar golfplaten. Oude auto’s worden rechtstreeks geimporteerd vanuit Japan en blijken hier nog een extra lang leven beschoren te zijn. Het is bewonderenswaardig hoe ze die oude dingen aan de praat weten te houden. De deuken en blutsen en de rook en stank is dan minder van belang. De voorruit kan wedijveren met de mooiste sterrenhemel en het lukt ze steeds maar weer om de splinters van de achterruit met plakband aan elkaar te zetten en op de plaats terug te zetten.

De straat was half november in een redelijke conditie, maar na de vele regenval van de afgelopen paar maanden zijn er veel gaten in het asfalt ontstaan. Nee, veel geld om te repareren is er niet, men wacht op de goedgevendheid van een ander land.
Varkens lopen vrij rond over de weg en lopen knorrend te wroeten onder de bomen en bij laag water over het wad. Allemaal hebben ze een eigenaar, maar het gehele eiland wordt als wei voor de varkens –en kippen- beschouwd. Er zijn veel kleine winkels, die voornamelijk worden gerund door Chinezen (dat zie je veel op de Pacific). De meest elementaire boodschappen zijn er te koop en als het toevallig soms zo uit komt is er wel eens wat extra’s.Sinds de laatste koning richting hemelpoort is gegaan en de macht van de nieuwe koning behoorlijk werd ingekort, verwacht men dat er veel zal gaan veranderen. Op 25 november waren er verkiezingen. Vooraf vroeg ik aan een paar locals, wat in dit dorp het grootste verkiezingsitem was. “De varkens”, zei hij en vervolgd: “ze –de buitenlanders die hier leven- willen de varkens achter het hek plaatsen. Dan zou er minder rotzooi op straat zijn en kunnen de mensen hun tuinen beter onderhouden en dat is goed voor het toerisme”. “En”, vroeg ik, “wat wilt u graag?” “Vrij laten lopen, natuurlijk”, antwoordde hij, “zo is het altijd gegaan en niemand is er ooit minder van geworden”.
 
Zondags is het hier een en al rust; zaken doen op zondag is voor een groot deel bij wet verboden. De deuren van de vele kerken gaan wagenwijd open en de mensen schuivelen achter elkaar naar binnen. Het zingen van het koor is wonder schoon, bij nogal wat Tongalezen heeft een engeltje in hun keel gepiest en klinken de liederen alsof het nachtegalen zijn.
 
Spirit achterlaten in Tonga
Tja, wat veroorzaakte nu de brand aan boord? Na onderzoek, concluderend en deducerend kwamen we tot de conclusie dat het hoogstwaarschijnlijk de hydraulic olie was, waarvan een ietsie pietsie op de uitlaat van de motor moet zijn gedrupt. Kleine oorzaak, grote gevolgen. Nadat we de boot weer zoveel mogelijk hadden opgeknapt  besloten we om de boot gedurende het orkaanseizoen (van half november tot half april) in Tonga achter te laten. Door de situering van de diverse eilandjes vlak bij elkaar ontstaat er best wat beschut water en krijg je niet de volle laag als een cycloon de neiging krijgt om over Tonga te razen. Maar er blijft altijd een zeker risico bestaan.
We waren blij dat we Larry tegen kwamen, die samen met zijn vrouw Sheri bijna 30 jaar over de wereld zeeen hadden gezworven en nu in een soort arkje wonen in een beschutte baai en op een aantal boten letten die gedurende het orkaanseizoen hier achter blijven. Daartoe hebben ze 17 zware ankers uitgebracht, onderling verbonden met een aantal forse kettingen. Het systeem had zich al een paar keer bewezen, het vorige jaar had een zware orkaan de eilandengroep gepasseerd en de toen aanwezige boten hebben het allemaal overleefd – alhoewel een aantal boten nadien toch wel wat schade hadden opgelopen.
 
Reizen in de tijd
Half november zijn we via een ommelandse reis de halve wereld rondgevlogen, terug naar vrienden, kinderen en – jazeker – 3 kleinkinderen. Gezelligheid kent geen tijd – en het was ontzettend gezellig- dus de tijd in Nederland vloog voorbij. We hadden ons voorgenomen om meer te doen, meer te zien, bij meer mensen op bezoek te gaan, meer ...
Tja, het zat er allemaal niet in, maar volgend jaar zullen we het nog eens proberen. En ... Matty en Jendo ... het was weer geweldig. En we hebben zelfs nog even kunen schaatsen.
 
Eind januari zijn we weer terug gegaan, weer de halve wereld over. Sydney in Australie bekeken en toen voor 10 weken door NZ getrokken. Avontuur wilden we en avontuur hebben we gekregen Wat een verschil tussen de verschillende landen. Terug in Nederland is alles perfect voor elkaar en voor elk probleem is er wel een regel verzonnen. Maar daardoor is dan ook alles goed geregeld. Alhoewel ... ik dacht dat de overheid voor het merendeel verantwoordelijk was voor het uitvaardigen van alle regels. Tot mijn verbazing deed mijn tandarts – Saar Tandloos, een gefingeerde naam – ook mee aan de regelgeving. Hij had bedacht dat bij elke betaling het factuurnummer moest worden vermeld. Hij attackeerde mij, doordat ik bij delaatste betaling niet het factuurnummer hsad vermeld. “Maar je hebt het geld toch ontvangen”, vroeg ik, me van geen kwaad bewust. Daar ging het niet om, het factuurnummer moest bij de betaling worden vermeld en anders werd je in gebreke gesteld. Volgens mij is er azijn door zijn slangetje gedropen.

Hoe anders dan in Nieuw Zeeland. Parkeren is op veel plaatsen voor bijvoorbeeld een uur vrij. Van tijd tot tijd komt er een parkeerwachter langs en zet een kruisje met krijt op de voorband van de geparkeerde auto’s. Na ongeveer een uur komt de parkeerwachter terug en de dan nog aanwezige geparkeerde auto’s met een krijtkruisje op de voorband zijn dan het haasje. Boete? Omgerekend ongeveer 7,5 euro.
 
Slecht weer
“Wilma, Wilma”. Met dezelfde rauwe kreet zoals Fred Flinstone zijn vrouw Wilma roept, verneem ik op de achtergrond haar naam. Een wrang gevoel ontstaat in mijn maag en ik schrik wakker. Ik zie de weerkaart van de Pacific weer die de laatste ontwikkeling van een nieuwe orkaan aankondigt, genaamd Wilma. De voorspelde koers ligt precies over Tonga, over de eilandengroep Vava’u, waar we de boot onder de zorg van Larry en Sheri hebben achtergelaten. Gisteren kregen we van hen een emailtje, dat zij hun ark naar de mangroven hadden verplaatst en tussen hoop en vrees Wilma afwachten. Mmmm ... je zit niet rustig meer, de slaap wil niet meer vatten, rusteloos loop je wat rond. Vanwege de ontwikkeling van de orkaan, aan de andere kant van de wereld. Gelukkig is alles goed gegaan, de orkaan bewoog zich iets meer naar het zuiden en scheerde net langs de Vava’u groep. Later hoorden we van de taxi chauffeur, dat veel mensen ’s morgens om half zeven al in de kerk zaten om een koersvernadering van de orkaan af te smeken. En met succes. De orkaan scheerde nu over een andere eilandengroep, waar de mensen waarschijnlijk niet zo vroeg naar de kerk zijn gegaan (maar dit is slechts een vermoeden mijnerzijds). Dat het dit jaargetijde behoorlijk in dit deel van de Pacific kan spoken, hebben we nooit geweten. Het noordoosten van Australie kreeg te maken met drie orkanen binnen 5 weken en richten veel schade aan. Aan wijngaarden, bananenplantages, veel gebouwen liepen forse schade op en veel boten werden op een kluitje op de wal gesmeten, de mesten goed voor de schroothoop.
 
Tegen eind april kwamen we terug in Tonga. Toch wel benieuwd hoe de verkiezingen waren afgelopen.
We komen uit het vliegtuigje, stappen in een rook verspreidende en stinkende taxi, zien vanwege de vele regenval de vele gaten in de weg, bij elkaar gehouden door de resterende asfalt. En de varkens lopen ook nog los.
 
Verstekeling aan boord:
De temperatuur van het buitenwater was nog hoog, 29 graden C. Onze Australische buurman Andrew klaagde er al over, elke morgen ging hij een paar mijl zwemmen in de baai en na afloop kwam hij zwetend uit het water. Op een of andere manier trekt deze watertemperatuur ook ratten aan en een aantal boten hadden al zo’n ongenode gast aan boord gehad. Niet alleen om hun uiterlijk maar zeker ook om hun gedrag zijn dit soort beesten aan boord zeer ongewenst want ze vreten allerlei slangen, electrische bekabeling en rubber afdichten kapot. Andrew had ook al een rat aan boord gehad en vertelde trots dat Larry (onze boatkeeper) het beest in twee dagen bij de kladden had.Toen wij dan ook de uitwerpselen van een rat bij ons aan boord vonden schrokken we ons het welbekende hoedje en namen via de marifoon gelijk contact op met Larry. Hij adviseerde ons om een rattenklem bij de plaatselijke winkel te halen en als aas cocos te gebruiken. We konden nog net de laatst beschikbare klem kopen. Maar helaas, cocos hadden we niet en het was te laat geworden om het naburige eiland af te schuimen naar een palmboom met cocosnoten. Dan maar het aloude beproefde middel: kaas. We hebben de klem met wat kaas op een strategische plaats neergezet. En jawel, midden in de nacht ... BAM... en schrikken we wakker van een dichtklappende klem. En jawel hoor, de rat was gevangen en ter ziele gegaan. Een zeemansgraf was zijn deel en spontaan hieven wij het Wilhelmus aan.
 
Vol trots vertelden we Andrew, dat we de rat binnen 24 uur te pakken hadden gekregen, dank zij een stukkie kaas. De dag later kwam hij weer langs of hij de klem en wat kaas mocht lenen. De volgende dag werden we wakker en zagen we hem met zijn vierkoppige bemanning over het dek heenspringen, achter de rat aan die van schuilplaats naar schuilplaats vluchtte. Uiteindelijk kregen ze hem te pakken en vond hetzelfde einde als “onze” rat. Wij hieven weer spontaan het Wilhelmus aan maar dat begrepen ze niet zo.
 
Twee dagen later hebben we weer een rat aan boord. Chiiiippps! Zelfde procedure, klem gevuld met kaas op een strategische plek. En warempel, binnen twee uur hadden we het beest te pakken. Pffff .........
 
We hebben de mooringlijn voorzien van een paar flessen om eventuele nieuwe ratten tegen te houden en angstvallig voorkomen we dat er een willekeurig touwtje in het water hangt. En dat heeft tot nu toe gewerkt ... af kloppen maar ...
 
Morgen vertrekken we naar Fiji, een kleine 500 mijl verder. En naar Tonga zeggen we: “Toki sio ‘anai” – hopelijk tot ziens
 
Tot de volgende keer

Ans en Gerjan